LƯỢC SỬ TÂN LÝ 1( Nam Kỳ Địa Phận )
24/01/2015 07:32:00 THÍCH: 1; XEM: 37
LƯỢC SỬ TÂN LÝ 2 ( Ông Giáo Hiên )
Cha Ẩn đã lập họ Lagi trong năm 1894-1895, là hồi Cha Archimbaud cai địa sở phan thiết. khi cha ẩn lập họ Cùmi, thì cha xin khẩn đất tại xóm Hộ thuộc làng Thắng Hải, mà ở xa làng này chừng sáu ngàn thước cùng lập nên họ đấy.
Tại Lagi, Cha cũng làm một cách tương tự như vậy, là Cha xin khẩn đất tại xóm liên trì, nơi bờ tả sông Dinh, xóm này thuộc về làng Tam Tân, mà cách xa làng ấy lối Chừng mười ngàn thước. cha xin khẩn xóm ấy rồi cha cất một nhà thờ, và năm sau thì lập nên làng riêng tân là Tân Lý.
Cha đem hai gia thất có đạo ở Kim Ngọc vào ở Lagi, còn tại đây thì đã có hai nhà có đạo gốc quảng bình đã tới đó từ trước, và có năm nhà ngoại giáo cũng xin gia nhập đạo để giữ ruộng đất mà họ đã khai phá. Còn nhiều người khác thì không muốn theo đạo sợ ở đây khó lòng nên đã di chuyển qua ở phía bên kia bờ tả sông Dinh.
Năm sau, Cha Ẩn đem theo năm gia đình mới theo đạo ở Vang Kê ( kê gà ) vào lagi lập nghiệp; họ vang kê ban đầu thì mạnh và phát triển, số giáo dân khoãng 250 người, nhưng bởi vì xảy ra việc hương chức của làng kiện thưa hương chức trong họ, làm cớ cho nhiều người mới theo đạo ngã lòng thối chí, chính vì thế mà cha Ẩn muốn cho những gia đình ấy khỏi theo gương ấy nên đã dẫn họ qua lagi mà lập nghiệp.
Cha cũng dạy khai phá mấy miếng ruộng khi trước mà đã bỏ hoang cỏ dế mọc đầy cúng lo gieo trồng lại , hai năm đầu thì trúng mùa khá lắm. song đến chừng cha Ẩn đổi đi thì bổn đạo không muốn làm ruộng nữa, bắt qua nghề đi buôn cây rừng, việc này có lợi hơn nhiều, vì hồi đó nhựng cây ngoài an nam chở vô nam kỳ mà bán thì thuế được miễn hết. lại một cớ khác làm cho bổn đạo bỏ nghề ruộng nương , vì cách ba năm lập họ này, thì nhà nước bắt dân trong làng phải lo đi trạm, là việc cực nhọc lắm, phần số dân trong làng không được bao nhiêu, cho nên ai nấy chịu không nổi. khi ấy những khách bộ hành từ saigòn ra phanthiết, thì đi đi bộ theo đường quan lộ Bà Rịa ra Xuyên Mộc, CùMi, Lagi, những thùng đồ gởi cho các nhà thờ, những ghế bàn của các viên quan, thì mấy người đi trạm phải vác hết. lúc đó nhà nước lo dò xét lo làm đường xe lửa Saigòn – Phanthiết, cùng lập tỉnh Djiring cho nên công việc rất nhiều, trạm phải vô ra từ phan thiết- saigòn luôn. Việc nhọc nhằn này đã làm cho nhiều người phải chết, và nhân dân không còn rãnh rang nữa mà lo công việc đồng án được, vì có khi đi chuyến này mới về tới nhà , kế đó có việc khác lại p[hải lo đi chuyến khác nữa. cho nên ai nấy đều kêu rêu lắm, và phần nhiều đạo và ngoại đều bỏ làng này mà đi làng khác để khỏi phải bắt đi trạm, nhiều người lại vô trong rừng mà ở.
Cho nên đến năm 1903, khi cha Lộc ( P.Gueguend) nhận họ Lagi thì số bổn đạo chừng 50 người mà thôi.
Ban đầu cha Ẩn có cất nột nhà thờ gần mé sông nơi động cát, mà chổ này không thông khí, độc địa, nên cha đã dời vô phía trong gần rừng hơn, là chổ cất nhà thờ bây giờ.
Họ Lagi từ khi mới lập cho đến năm 1909 thì không có cha sở thường xuyên, thuộc họ nhánh của của Cùmi, cha sở ở tại Cùmi.
Cha Ẩn coi sóc mấy họ nầy được hai năm rồi đổi đi. Bổn đạo thương mến cha nên hằng nhắc đến cha luôn. Khi ấy quan đốc phủ nghiêm ra ở Phan thiết, cũng nhờ ngài mà cha dễ bề lập mấy họ nầy.
Cha Thiên là cháu cha Ẩn coi mấy họ nầy ít lâu, kế đến Cha Boivin đổi lại coi mấy họ ấy trong hai năm. Chừng giao lại cho địa phận nam kỳ thì Cha Sao ở tại Cù Mi cùng coi họ Lagi và Cùmi cửa. Cha Sao muốn cho bổn đạo Họ Lagi lo nghiệp ruộng nương lại, song làm thử hai lần mà không khá cho nên bỏ qua.
Cho đến năm 1909thì Cha Lộc ( P. Guéguénd) về ở họ Lagi, thì mới lo nghề ruộng được lại, và nhiều bổn đạo đã tránh việc trạm mà bỏ đi, rày trở về lần lần, vì việc ấy nhà nước đã giao cho làng khác.
Cho nên theo sổ, mấy năm sao thì số bổn đạo lên được 200 trăm, và số chầu nhưng hơn 30 chục, nay các kẻ ấy đã chịu phép rửa tội rồi.
Bổn đạo Họ nầy thảy đều tốt, phần nhiều đã học lẽ đạo khá, cha Lộc cũng lập trường dạy đồng nhi trong họ.
Nhà thờ trước thì nhỏ và chật hẹp, không được tốt, nên Cha LỘc đã lo làm nhà thờ mới cho rộng rãi và tốt hơn, song kế đó cha đổi đi, thì cha Lễ về đây đã lo làm cho hoàn thành là trong năm 1918, và ngày 12 tháng 12 năm 1918 thì đức cha Quinton đã làm phép thánh hiến nhà thờ mới này cách trọnh thể và đặt bổn mạng là ông thánh` Giuse. Cha Lễ coi họ Lagi từ đó cho đến nay ( 1922 ? ).
Hồi Cha Lộc ở Tại Lagi, thì cha có lập Họ Tân Hoàng mà việc không thành , vì làng lạn cận đó ganh ghết và hay gây hấn với làng mà cha mới lập nên muốn kiếm chuyện gây rầy rà hoài, lại mấy quan Annam sợ cha soán đất đai lần lần mà mất phần huê lợi cho nên cũng một lòng với làng Tam Tân mà hiếp đáp kẻ có đạo, cùng cấm không cho con trẻ đi học trường cha đã lập.
Dầu vậy, tại tân Hoàng cũng còn người có đạo ở và cũng có chầu nhưng, cha rửa tội được cho ba người khi gần chết và làm phước cho hai người có đạo mà đã bỏ, được trở lại trước khi qua đời.
( Nam Kỳ Địa Phận, năm thứ 14, 1922, Sàigòn, trg 522, 523, 524 )
Các tin liên quan...
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét